wtorek, 24 lutego 2009
wtorek, 17 lutego 2009
1% podatku – Twój wybór, Twoja Wikipedia
Możesz także przekazać darowiznę Fundacji
Plejstocen[edytuj]Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Epoka
poprzedzająca
Epoka
omawiana
(mln lat temu)
Epoka
następna
pliocen
plejstocen
(1,87-0,01)
holocen
tabela stratygraficzna
Plejstocen – epoka, która wraz z holocenem stanowi okres czwartorzędu, który jest formalnie trzecim okresem w erze kenozoicznej. Trwał od 2,59 mln lat temu (obejmując piętro Galesian) lub od 1,81 mln lat temu (obejmując piętro Calabrian) do początku holocenu 11700 lat temu (przed rokiem 2000). Plejstocen nieformalnie nazywany jest też epoką lodowcową, lub epoka lodową, w której olbrzymie lodowce kontynentalne (lądolody) pokryły wielką część Europy, łącznie z Polską, a także inne obszary strefy umiarkowanej, a więc zachodnią Syberię, Amerykę Północną, Grenlandię, Tybet, Ziemię Ognistą, Argentynę, Tasmanię. Dyluwium (łac. diluvium = potop) – to dawna nazwa plejstocenu, używana w czasach, kiedy polodowcowe osady uważano za ślad biblijnego potopu.
Mamuty w syberyjskiej tundrze - wizja artystyczna
Zwierzęta plejstocenu w Ameryce Płd. - wizja artystycznaSpis treści [ukryj]
1 Glacjały i interglacjały
2 Flora
3 Fauna
4 Ewolucja człowieka
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne
Glacjały i interglacjały [edytuj]
Klimat plejstocenu ulegał wahaniom, po fali zimna (glacjał) następowało ocieplenie (interglacjał). Najważniejsze glacjały i interglacjały europejskie tego okresu (w tysiącach lat) to:
115-10 – zlodowacenie północnopolskie (Wisły, bałtyckie) (Würm)
130-115 – interglacjał eemski (Riss/Würm)
300-130 – zlodowacenie środkowopolskie (Odry) (Riss)
430-300 – interglacjał mazowiecki (Mindel/Riss)
730-430 – zlodowacenie południowopolskie (Sanu, krakowskie) (Mindel)
950-730 – interglacjał podlaski (przasnyski) (Günz/Mindel)
1200-950 – zlodowacenie podlaskie (zlodowacenie północno-wschodniopolskie, Narwi) (Günz)
Zobacz też: epoka polodowcowa, Ziemia-śnieżka
Flora [edytuj]
Plejstoceńską tundrę glacjalną porastała roślinność zimnolubna,: wierzba zielna (Salix herbacea), brzoza karłowata (Betula nana), dębik ośmiopłatkowy (Dryas octopetala), bylice (Arthemisia), trawy, mchy i porosty. W obszarach południowych strefy subarktycznej rosły lasy borealne, przypominające współczesną tajgę.
Fauna [edytuj]
Na Ziemi trwa "era wielkich ssaków". Główni przedstawiciele plejstoceńskiej megafauny to: mamut włochaty (Mamuthus primigenius) nosorożec włochaty (Coleodonta antiqitatis) wół piżmowy (Ovibos moschatus) niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus) jeleń olbrzymi (Megaloceros giganteus). Koniec plejstocenu to również era wymierania megafauny i eksplozji demograficznej człowieka w późnym paleolicie
Ewolucja człowieka [edytuj]
Osobny artykuł: Ewolucja człowieka.
W plejstocenie na terenach Europy żyją dwa podgatunki (lub gatunki) człowieka: Homo sapiens neandertalensis (H. neandertalensis) i H. sapiens fossilis (H. sapiens). Pod koniec plejstocenu wykształcają się na świecie główne rasy ludzkie: mongoidalna w Azji, negroidalna w Afryce Środkowej, europoidalna i rasa australoidalna. Cały plejstocen przypada na okres, który w antropologii i paleoantropologii określa się mianem paleolitu. Część tzw. starszego paleolitu (czyli dolnego) (od. 4,5 mln lat temu do 120 tys. lat temu) przypada na najdawniejszy okres plejstocenu, środkowy paleolit trwa do 40 tys. lat temu, a tzw. młodszy (czyli górny) przypada na okres od 40 do 10 tys. lat temu.
Zobacz też [edytuj]
fauna Polski
Ostatnie zlodowacenie
Klasyfikacja Blytta-Sernandera
Linki zewnętrzne [edytuj]
Tabela stratygraficzna rekomendowana przez Międzynarodową Komisję Stratygrafii – 2008r. http://www.stratigraphy.org/cheu.pdf
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Plejstocen”
Kategoria: Plejstocenartykułdyskusjaedytujhistoria i autorzyWidokArtykuł Dyskusja Edytuj Historia i autorzy OsobisteLogowanie i rejestracja Szukaj
NawigacjaStrona główna
Kategorie artykułów
Bieżące wydarzenia
Losuj stronę
zmianyZgłoś błąd
Zgłoś złą grafikę
Częste pytania (FAQ)
Kontakt z Wikipedią
Wspomóż Fundację
dla edytorów
Ostatnie zmiany
Zasady edytowania
Pomoc
Portal wikipedystów
Narzędzia
Linkujące
Zmiany w dolinkowanych
Strony specjalne
Wersja do druku
Link do tej wersji
Cytowanie tego artykułu
W innych językach
Asturianu
বাংলা
Brezhoneg
Български
Català
Česky
Dansk
Deutsch
Eesti
English
Español
Esperanto
Euskara
Français
Frysk
Galego
한국어
Hrvatski
Bahasa Indonesia
Italiano
עברית
Latina
Lëtzebuergesch
Lietuvių
Magyar
Македонски
Nederlands
日本語
Norsk (bokmål)
Norsk (nynorsk)
Occitan
Plattdüütsch
Português
Română
Русский
Simple English
Slovenčina
Srpskohrvatski / Српскохрватски
Suomi
Svenska
Tiếng Việt
Українська
中文
Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 14:38, 9 lut 2009.
Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia® jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
Zasady ochrony prywatności O Wikipedii Informacje prawne
Możesz także przekazać darowiznę Fundacji
Plejstocen[edytuj]Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Epoka
poprzedzająca
Epoka
omawiana
(mln lat temu)
Epoka
następna
pliocen
plejstocen
(1,87-0,01)
holocen
tabela stratygraficzna
Plejstocen – epoka, która wraz z holocenem stanowi okres czwartorzędu, który jest formalnie trzecim okresem w erze kenozoicznej. Trwał od 2,59 mln lat temu (obejmując piętro Galesian) lub od 1,81 mln lat temu (obejmując piętro Calabrian) do początku holocenu 11700 lat temu (przed rokiem 2000). Plejstocen nieformalnie nazywany jest też epoką lodowcową, lub epoka lodową, w której olbrzymie lodowce kontynentalne (lądolody) pokryły wielką część Europy, łącznie z Polską, a także inne obszary strefy umiarkowanej, a więc zachodnią Syberię, Amerykę Północną, Grenlandię, Tybet, Ziemię Ognistą, Argentynę, Tasmanię. Dyluwium (łac. diluvium = potop) – to dawna nazwa plejstocenu, używana w czasach, kiedy polodowcowe osady uważano za ślad biblijnego potopu.
Mamuty w syberyjskiej tundrze - wizja artystyczna
Zwierzęta plejstocenu w Ameryce Płd. - wizja artystycznaSpis treści [ukryj]
1 Glacjały i interglacjały
2 Flora
3 Fauna
4 Ewolucja człowieka
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne
Glacjały i interglacjały [edytuj]
Klimat plejstocenu ulegał wahaniom, po fali zimna (glacjał) następowało ocieplenie (interglacjał). Najważniejsze glacjały i interglacjały europejskie tego okresu (w tysiącach lat) to:
115-10 – zlodowacenie północnopolskie (Wisły, bałtyckie) (Würm)
130-115 – interglacjał eemski (Riss/Würm)
300-130 – zlodowacenie środkowopolskie (Odry) (Riss)
430-300 – interglacjał mazowiecki (Mindel/Riss)
730-430 – zlodowacenie południowopolskie (Sanu, krakowskie) (Mindel)
950-730 – interglacjał podlaski (przasnyski) (Günz/Mindel)
1200-950 – zlodowacenie podlaskie (zlodowacenie północno-wschodniopolskie, Narwi) (Günz)
Zobacz też: epoka polodowcowa, Ziemia-śnieżka
Flora [edytuj]
Plejstoceńską tundrę glacjalną porastała roślinność zimnolubna,: wierzba zielna (Salix herbacea), brzoza karłowata (Betula nana), dębik ośmiopłatkowy (Dryas octopetala), bylice (Arthemisia), trawy, mchy i porosty. W obszarach południowych strefy subarktycznej rosły lasy borealne, przypominające współczesną tajgę.
Fauna [edytuj]
Na Ziemi trwa "era wielkich ssaków". Główni przedstawiciele plejstoceńskiej megafauny to: mamut włochaty (Mamuthus primigenius) nosorożec włochaty (Coleodonta antiqitatis) wół piżmowy (Ovibos moschatus) niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus) jeleń olbrzymi (Megaloceros giganteus). Koniec plejstocenu to również era wymierania megafauny i eksplozji demograficznej człowieka w późnym paleolicie
Ewolucja człowieka [edytuj]
Osobny artykuł: Ewolucja człowieka.
W plejstocenie na terenach Europy żyją dwa podgatunki (lub gatunki) człowieka: Homo sapiens neandertalensis (H. neandertalensis) i H. sapiens fossilis (H. sapiens). Pod koniec plejstocenu wykształcają się na świecie główne rasy ludzkie: mongoidalna w Azji, negroidalna w Afryce Środkowej, europoidalna i rasa australoidalna. Cały plejstocen przypada na okres, który w antropologii i paleoantropologii określa się mianem paleolitu. Część tzw. starszego paleolitu (czyli dolnego) (od. 4,5 mln lat temu do 120 tys. lat temu) przypada na najdawniejszy okres plejstocenu, środkowy paleolit trwa do 40 tys. lat temu, a tzw. młodszy (czyli górny) przypada na okres od 40 do 10 tys. lat temu.
Zobacz też [edytuj]
fauna Polski
Ostatnie zlodowacenie
Klasyfikacja Blytta-Sernandera
Linki zewnętrzne [edytuj]
Tabela stratygraficzna rekomendowana przez Międzynarodową Komisję Stratygrafii – 2008r. http://www.stratigraphy.org/cheu.pdf
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Plejstocen”
Kategoria: Plejstocenartykułdyskusjaedytujhistoria i autorzyWidokArtykuł Dyskusja Edytuj Historia i autorzy OsobisteLogowanie i rejestracja Szukaj
NawigacjaStrona główna
Kategorie artykułów
Bieżące wydarzenia
Losuj stronę
zmianyZgłoś błąd
Zgłoś złą grafikę
Częste pytania (FAQ)
Kontakt z Wikipedią
Wspomóż Fundację
dla edytorów
Ostatnie zmiany
Zasady edytowania
Pomoc
Portal wikipedystów
Narzędzia
Linkujące
Zmiany w dolinkowanych
Strony specjalne
Wersja do druku
Link do tej wersji
Cytowanie tego artykułu
W innych językach
Asturianu
বাংলা
Brezhoneg
Български
Català
Česky
Dansk
Deutsch
Eesti
English
Español
Esperanto
Euskara
Français
Frysk
Galego
한국어
Hrvatski
Bahasa Indonesia
Italiano
עברית
Latina
Lëtzebuergesch
Lietuvių
Magyar
Македонски
Nederlands
日本語
Norsk (bokmål)
Norsk (nynorsk)
Occitan
Plattdüütsch
Português
Română
Русский
Simple English
Slovenčina
Srpskohrvatski / Српскохрватски
Suomi
Svenska
Tiếng Việt
Українська
中文
Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 14:38, 9 lut 2009.
Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)
Wikipedia® jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.
Zasady ochrony prywatności O Wikipedii Informacje prawne
Kalendarium [edytuj]
10.000 p.n.e. - na Ziemi żyje 1-10 mln ludzi[5]
9500-8000 BP - powstaje jezioro Ancylusowe, trzeci etap rozwoju Morza Bałtyckiego[6]
9000 p.n.e. - udomowienie kozy na Subkontynencie indyjskim[7]; uprawa grochu fasoli, pieprzu, ogórków oraz hodowla bydła i świń w Tajlandii[8]
6500 p.n.e. - Ziemię zamieszkuje 5-10 mln ludzi[5]
10.000 p.n.e. - na Ziemi żyje 1-10 mln ludzi[5]
9500-8000 BP - powstaje jezioro Ancylusowe, trzeci etap rozwoju Morza Bałtyckiego[6]
9000 p.n.e. - udomowienie kozy na Subkontynencie indyjskim[7]; uprawa grochu fasoli, pieprzu, ogórków oraz hodowla bydła i świń w Tajlandii[8]
6500 p.n.e. - Ziemię zamieszkuje 5-10 mln ludzi[5]
Flora [edytuj]
W holocenie strefy klimatyczne przesuwają się na północ, dochodzi też do znacznych zmian roślinności i gleby. Współczesna flora Polski ukształtowała się właśnie w okresie holocenu, czyli po ustąpieniu lodowców z terenu Polski. Niektóre rośliny flory wysokogórskiej Polski są reliktami plejstoceńskimi[potrzebne źródło].
Żródło Wikipedia
W holocenie strefy klimatyczne przesuwają się na północ, dochodzi też do znacznych zmian roślinności i gleby. Współczesna flora Polski ukształtowała się właśnie w okresie holocenu, czyli po ustąpieniu lodowców z terenu Polski. Niektóre rośliny flory wysokogórskiej Polski są reliktami plejstoceńskimi[potrzebne źródło].
Żródło Wikipedia
Podział Holocenu
Na podstawie badań paleobotanicznych, głównie analiz pyłkowych (polegających na procentowym określeniu udziału pyłków roślin w osadach głównie jeziornych i torfowych - gdyż tam zachowują się najlepiej) podzielono holocen na okresy klimatyczne (Klasyfikacja Blytta-Sernandera od najstarszego):
okres preborealny
okres borealny (zimno sucho, coraz cieplej)
okres atlantycki (ciepło, wilgotno)
okres subborealny (oziębienie, potem cieplej)
okres subatlantycki
Według chronologii skandynawskiej zaproponowanej przez: Mangerud i in. 1974, holocen podzielony jest na następujące chronozony[4]:
10000-9000 14C BP- preboreał
9000-8000 14C BP - boreał
8000-5000 14C BP - atlantyk
5000-2500 14C BP - subboreał
2500 14C BP do dzisiaj - subatlantyk
To pierwsza propozycja podziału holocenu oparta na datach radiowęglowych. Okrągłe daty w tysiącach lat od razu budzą zastrzeżenia, dlatego należy pamiętać, że poszczególne przedziały czasowe tych faz zostały później mocno skrytykowane i zmodyfikowane
Żródło Wikipedia
Na podstawie badań paleobotanicznych, głównie analiz pyłkowych (polegających na procentowym określeniu udziału pyłków roślin w osadach głównie jeziornych i torfowych - gdyż tam zachowują się najlepiej) podzielono holocen na okresy klimatyczne (Klasyfikacja Blytta-Sernandera od najstarszego):
okres preborealny
okres borealny (zimno sucho, coraz cieplej)
okres atlantycki (ciepło, wilgotno)
okres subborealny (oziębienie, potem cieplej)
okres subatlantycki
Według chronologii skandynawskiej zaproponowanej przez: Mangerud i in. 1974, holocen podzielony jest na następujące chronozony[4]:
10000-9000 14C BP- preboreał
9000-8000 14C BP - boreał
8000-5000 14C BP - atlantyk
5000-2500 14C BP - subboreał
2500 14C BP do dzisiaj - subatlantyk
To pierwsza propozycja podziału holocenu oparta na datach radiowęglowych. Okrągłe daty w tysiącach lat od razu budzą zastrzeżenia, dlatego należy pamiętać, że poszczególne przedziały czasowe tych faz zostały później mocno skrytykowane i zmodyfikowane
Żródło Wikipedia
Klimat
Klimat holocenu cechuje się względną łagodnością i stabilnością (klimat interglacjalny) - zmiany średniej temperatury rocznej w tym czasie sięgają ok 1-2°C w średnich szerokościach geograficznych[potrzebne źródło].
Początek holocenu w zapisach rdzeni lodowych jawi się jako gwałtowna zmiana klimatu polegająca na szybkim ociepleniu i przejściu z glacjalnej na interglacjalną modę klimatu. Wtedy to zakończyła się ostatnia faza późnego glacjału - młodszy dryas, ostatnie tchnienie zlodowacenia północnopolskiego. Lądolód skandynawski zaczął wtedy wycofywać się z linii wałów moren czołowych Ra w Norwegii, południowoszwedzkich oraz Salpausselkä w południowej Finlandii[potrzebne źródło].
Mimo zmiany klimatu, duże czapy lodowe i lądolody przetrwały jeszcze kilka tys. lat (do ok 8-7 tys. lat BP), co miało decydujące znaczenie dla cyrkulacji atmosfery i klimatu Ziemi w tym czasie. Dlatego wczesny holocen (11,65 do 8-7 tys. lat BP) cechuje się nawrotami zimna (np. preboreal oscilation, 8,2 ka event) wynikającymi z interakcji między oceanami a zanikającymi lądolodami.
Środkowy holocen często określany jest jako optimum klimatyczne holocenu, jednak przypisywany temu okresowi ciepły klimat (najcieplejszy w holocenie) miał miejsce w wyższych szerokościach geograficznych, co było natomiast rekompensowane np. w obszarze śródziemnomorskim ochłodzeniem klimatu.
Klimat późnego holocenu (ostatnie 4-5 tys. lat) stopniowo ochładza się w wyniku zmian parametrów orbity Ziemi[2][3] - cykle Milankovicia). W tym czasie wielokrotnie powtarzające się oscylacje lodowców górskich zwiększają stopniowo swój zasięg by osiągnąć swoje postglacjalne maksimum podczas małej epoki lodowej (1300 do 1950 r.). Dlatego późny holocen określany jest także jako neoglacjał.
Żródło Wikipedia
Klimat holocenu cechuje się względną łagodnością i stabilnością (klimat interglacjalny) - zmiany średniej temperatury rocznej w tym czasie sięgają ok 1-2°C w średnich szerokościach geograficznych[potrzebne źródło].
Początek holocenu w zapisach rdzeni lodowych jawi się jako gwałtowna zmiana klimatu polegająca na szybkim ociepleniu i przejściu z glacjalnej na interglacjalną modę klimatu. Wtedy to zakończyła się ostatnia faza późnego glacjału - młodszy dryas, ostatnie tchnienie zlodowacenia północnopolskiego. Lądolód skandynawski zaczął wtedy wycofywać się z linii wałów moren czołowych Ra w Norwegii, południowoszwedzkich oraz Salpausselkä w południowej Finlandii[potrzebne źródło].
Mimo zmiany klimatu, duże czapy lodowe i lądolody przetrwały jeszcze kilka tys. lat (do ok 8-7 tys. lat BP), co miało decydujące znaczenie dla cyrkulacji atmosfery i klimatu Ziemi w tym czasie. Dlatego wczesny holocen (11,65 do 8-7 tys. lat BP) cechuje się nawrotami zimna (np. preboreal oscilation, 8,2 ka event) wynikającymi z interakcji między oceanami a zanikającymi lądolodami.
Środkowy holocen często określany jest jako optimum klimatyczne holocenu, jednak przypisywany temu okresowi ciepły klimat (najcieplejszy w holocenie) miał miejsce w wyższych szerokościach geograficznych, co było natomiast rekompensowane np. w obszarze śródziemnomorskim ochłodzeniem klimatu.
Klimat późnego holocenu (ostatnie 4-5 tys. lat) stopniowo ochładza się w wyniku zmian parametrów orbity Ziemi[2][3] - cykle Milankovicia). W tym czasie wielokrotnie powtarzające się oscylacje lodowców górskich zwiększają stopniowo swój zasięg by osiągnąć swoje postglacjalne maksimum podczas małej epoki lodowej (1300 do 1950 r.). Dlatego późny holocen określany jest także jako neoglacjał.
Żródło Wikipedia
sobota, 24 stycznia 2009
Subskrybuj:
Posty (Atom)